De vereniging
De HVR telde eind 2011 367 betalende leden en 36 relaties, zoals naburige Historische Verenigingen, de krantenredacties, de gemeente Rijswijk en de regio bibliotheken. Het ledenbestand is daarmee heel licht gestegen (+ 11 leden) ten opzichte van 2010.

Door een behoudend beleid is de HVR ook in 2012 financiëel gezond gebleven. Het eigen vermogen is ruim voldoende om de voorziene uitgaven van een geheel jaar te dekken. Inclusief de reservering van € 12 500 voor het Jaarboek bedroeg het totale eigen vermogen van de vereniging € 21364 per 31 december 2012. Dat is een toename van zo’n € 4000 ten opzichte van 2011. De groei van de reserves werd o.a. veroorzaakt door bijzondere inkomsten voor de restauratie van het tegeltableau in de gevel van het voormalige postkantoor aan de Herenstraat, een zeer succesvolle advertentiewerving, hogere contributie-inkomsten dan verwacht, en een goede verkoop van onze publicaties. De voornaamste inkomstenbronnen waren de contributies en donaties van de leden ten bedrage van respectievelijk € 7583 en € 580, de advertentie opbrengsten á Є 1840, verkoop jaarboeken à Є 1397, en de jaarlijkse subsidie van de gemeente Rijswijk welke in 2012 € 4948 bedroeg. In 2013 zal de HVR eenzelfde  subsidiebedrag ontvangen, maar voor de jaren daarna is een aanpassing van het gemeentelijke subsidiebeleid te verwachten.

Tijdens de Algemene Ledenvergadering van 23 mei werden de Winst- en Verliesrekening en de Balans 2011 gepresenteerd, die waren gecontroleerd en akkoord bevonden door de Kascontrolecommissie, bestaande uit de heren Visser, Lieftinck en Josée. Het bestuur dankt de heren Visser, Lieftinck en Josée voor hun inzet. De vergadering heeft het bestuur gedechargeerd, onder dankzegging aan de penningmeester voor zijn werkzaamheden.

De twee reguliere Algemene Ledenvergaderingen (ALV) werden gehouden op 23 mei en op 21 november. Op 23 mei tekenden 55 leden de presentielijst en op 21 november 64.

De belangrijkste punten tijdens deze vergaderingen waren:

• de vergadering is akkoord gegaan met het voorstel om de jaarstukken niet meer per post toe te sturen, in verband met de hoge portokosten.

Verdere afspraken:

• de stukken liggen ter inzage bij de ingang van de zaal

• leden met een email adres ontvangen de stukken per mail

• leden zonder mailadres kunnen de stukken desgewenst afhalen bij de secretaris (na voorafgaande aanmelding)

• er is contact geweest met de nieuwe eigenaar van Te Werve, de Event Company. Deze heeft een Stichting Vrienden van Te Werve opgericht, waar donateurs zich kunnen aanmelden om toegang tot het landgoed te krijgen. Voor HVR-leden is een speciaal tarief afgesproken: € 14,50 in plaats van € 19,50

• opdracht is gegeven voor de restauratie van het tegeltableau aan het voormalige postkantoor aan de Herenstraat 44: de HVR heeft fondsen en subsidies bijeengebracht, waardoor dit tableau kan worden hersteld. De restauratie zal begin 2013 plaats vinden

• de HVR heeft medegewerkt aan de start van de herziening van het bestemmingsplan Oud-Rijswijk, als onderdeel van de Klankbordgroep Oud-Rijswijk. Hierbij zullen ook het terrassenbeleid, gevels e.d. worden meegenomen

• ook in samenwerking met de gemeente is gewerkt aan het Project Haagweg, waarbij onder anderen een vaste Hoornbrug is voorzien en een nieuw verkeersprofiel wordt ontwikkeld

• Uitreiking Jaarboek: aansluitend op de ALV van 21 november ontvingen de leden het Jaarboek 2012.

Tijdens beide vergaderingen zijn tevens de voortgang en de resultaten van de Werkgroepen binnen de HVR besproken:

• Werkgroep Verteld Verleden

Verteld Verleden, in 2010 gestart om mensen boven de 80 jaar te interviewen over hun leven en hun band met Rijswijk, heeft ook in 2012 weer diverse personen geïnterviewd. Een nieuw verschijnsel is het zogenaamde themaverhaal: mensen worden dan geïnterviewd over een thema dat hen na aan het hart ligt. Voorbeelden zijn: het boerenbedrijf, oorlogservaringen in Nederlands-Indië of 'mijn herinneringen aan Rijswijk'. Verteld Verleden heeft voor de derde keer een boekje samengesteld met ingekorte levensverhalen van zes Rijswijkers.

De werkgroep bestaat uit de volgende leden: Lia van Boshoven, RHI, Elies van Muyden, HVR, Netty van Pesch voorzitter, HVR, Joke van Wijk van Brievingh, HVR, Frans Holtkamp, HVR. De werkgroep vergadert circa 6 keer per jaar.

• Werkgroep “Rijswijk Verbeeld”

De werkgroep richt zich op het speuren naar en vastleggen van , vooral unieke, bewegende beelden vanuit het verleden van Rijswijk, oud of recent.

De VPRO serie over Nederland , met o.a. beelden uit Rijswijk is afgeblazen. Het materiaal is retour ontvangen. Vele honderden videobanden van Omroep Rijswijk zijn overgebracht naar het museum/RHI en opslag elders. Ook twee afspeelapparaten zijn meegekomen. In 2013 wordt een begin gemaakt met de digitalisering. Ook zijn radio opnames uit 1992 ontvangen en worden gedigitaliseerd.

De werkgroep heeft meerdere malen oude opnames vertoond, o.a. in Onderwatershof, voor de ANBO Rijswijk, de lichtjesavond in de Oude Kerk en de eigen HVR bijeenkomsten.

Ook is meegewerkt aan de realisatie van de Canonzaal in het uitgebreide museum.

De werkgroep bestaat uit Fred Kuipers, Marco Hendrikse en Hans van Rossum.

• Werkgroep “Jaarboek”:

In november is het Jaarboek verschenen. Door de mooie bijdragen van de auteurs, hebben we kans gezien om wederom een boek samen te stellen dat klinkt als een klok. Dankzij de vormgeving die ook dit jaar verzorgd is door Paul de Boer, is het weer een aantrekkelijke, kleurrijke uitgave geworden.

De redactie bestaat uit de volgende leden: Rob de Mooy, Joke van Wijk van Brievingh, Thea van de Graaff, eindredacteur Ruud Poortier en Frans Holtkamp die dit jaar onze gelederen is komen versterken.

• Werkgroep “Open Monumentendag (OMD)”

In 2012 was het thema van de landelijke Open Monumentendag, welke werd gehouden op zaterdag 8 en zondag 9 september: “Groen van Toen”.

In het kader van het thema werd vooral aandacht geschonken aan het historisch groen binnen de gemeente.

De diverse historische kerkhoven binnen de gemeente waren te bezoeken:

• het kerkhof van de Oude Kerk, waar onder andere het monument voor Tollens en het mooie graf van de familie Onderwater is te bewonderen

• het kerkhof van de St. Bonifatiuskerk aan de Frans Halskade en

• het kerkhof Oud Rijswijk aan de Churchilllaan, een prachtig rijksmonument uit 1915.

Bijzonder was ook de openstelling van de gietijzeren Oranjerie van de Villa Elisa, uit ca 1830.

Naast de reguliere opengestelde monumenten de St. Bonifatiuskerk, de Hofrustkapel en Sociëteit Amicitia (waar oude films over Rijswijk werden vertoond), was dit jaar voor het eerst in lange tijd de Schaapweimolen opengesteld ter bezichtiging.

Ten behoeve van de bezoekers aan de OMD werd een set van drie wandelroutes uitgegeven door het Rijswijkse historische groen. Een primeur hierbij was, dat bij ieder beschreven historisch object een zogenaamde QR-code was toegevoegd. Gebruikers van een smartphone konden hiermee extra informatie over het betreffende object opvragen.

Het Comité Midden-Delfland ontwikkelde een fietsroute voor dat gebied, waarin ook een gedeelte van Rijswijk was opgenomen.

In de weken voorafgaande aan de OMD werden in Groot Rijswijk thema-artikelen opgenomen, met als onderwerpen Historisch Groen op Landgoed Te Werve, een interview met de wethouder Cultureel Erfgoed Jos Bolte en de geschiedenis van de Schaapweimolen. Op 21 augustus werd bij Omroep Rijswijk een interview gegeven over de Open Monumentendag 2012.

Op zaterdag 8 september vond feestelijke officiële opening plaats in de Oude Kerk.

Wethouder Cultureel Erfgoed Jos Bolte reikte daarbij de Monumentenprijs 2012 uit aan de heer Mirco Cuppens, directeur van de Event Company, wiens bedrijf het landhuis Te Werve op voorbeeldige wijze heeft gerestaureerd.

Tevens reikte de wethouder weer enige monumentenbordjes uit, waarop de geschiedenis van een monument wordt uitgelegd en die aan de gevel worden bevestigd. Ter omlijsting van deze speciale bijeenkomst verzorgde de heer Henny Heikens orgelspel op het historische Reichnerorgel van de Oude Kerk, dat de afgelopen periode is gerestaureerd.

In het kader van het thema werd op dinsdag 4 september een speciale OMD-lezing gehouden (zie hiervoor onder “Bijeenkomsten”).

Op zondag 9 september tenslotte werd een speciale “Groen van Toen Monumentenwandeling Oud Rijswijk”verzorgd.

De werkgroep OMD bestaat uit de HVR-leden mevrouw Hannie van Leeuwenberg en de heren Wim Dammers (voorzitter), Dik Koersen (secretaris), Evert van de Graaff en de heer Arjan Kwakernaak (namens Museum Rijswijk) en de heer Erik Rinia (namens de gemeente Rijswijk). De heer Dik Koersen was in verband met zijn gezondheid gedwongen om afscheid te nemen als Werkgroeplid: tijdens de openingsbijeenkomst van de OMD werd stilgestaan bij zijn afscheid. De heer Herman Soen is bereid gevonden om toe te treden tot de Werkgroep.

Strandwalfestival

De HVR heeft ook deelgenomen aan het jaarlijkse Strandwalfestival: in dit kader werd een kraam bezet op de markt voor verenigingen. Daar werden de wandelroutes in het kader van de Open Monumentendag verkocht. Tevens waren er winkeldochters van de Stichting Rijswijkse Historische Projecten en oude Jaarboeken van de HVR in de aanbieding: deze vonden gretig aftrek.

Bestuur: bestuurssamenstelling en activiteiten

De bestuurssamenstelling per eind 2012 is als volgt:
Hans van Rossum, voorzitter
Evert van de Graaf, penningmeester
Wim Dammers, secretaris / ledenadministrateur
Joke van Wijk van Brievingh, lid, tevens redacteur Jaarboek
Rob Wubbels, lid, tevens materiaalbeheerder

• Het bestuur heeft in 2012 vijf keer vergaderd

• In het weekblad Groot Rijswijk heeft het bestuur ook in 2012 één keer per maand een artikel laten plaatsen over de geschiedenis van Rijswijk. Waar geen eigen fotomateriaal is gebruikt, waren de illustraties afkomstig van de Beeldbank van het Rijswijks Historisch Informatiecentrum. De onderwerpen waren: Cromvliet en zijn slingermuur, Waarom heet de Hoornbrug Hoornbrug ?, Vrijenban: Delft of Rijswijk ?, De Kruiswegstaties n de St. Bonifatiuskerk, Het Julialaantje, een oude weg in Rijswijk, Vlietzicht: van herenboerderij tot drukbezocht party-centrum, Rijswijk op de kaart van Kruikius, Rijswijks “Strandwalfestival” en de “Strandwal van Rijswijk”, Herdenking slachtoffers ’t Haantje in ere hersteld, Een verdwenen landhuis: Huis te Hoorn, De posterijen te Rijswijk, vanaf 1757 tot heden en De Theologische School der christelijk Gereformeerde Kerk te Rijswijk 1899 – 1910. Alle artikelen zijn terug te lezen via de website

• Op 5 juli heeft de secretaris de uitreiking van Jaarverslag van de Afdeling Monumentenzorg & Archeologie van de gemeente bijgewoond

• De ledenwervingsfolder is vernieuwd

• Op 26 september is de secretaris opgetreden als ceremoniemeester bij de jaarlijkse herdenking van de in 1944 omgekomen Amerikaanse vlieger van de bommenwerper Lil’Max aan de Mgr. Bekkerslaan

• Op 7 oktober heeft de voorzitter de herdenking van de op die datum in 1944 bij ’t Haantje gefusilleerden bijgewoond. Het was de eerste keer, dat deze herdenking op de dag zelf plaats vond in plaats van op 4 mei. Het verhaal van deze moordpartij door de Duitsers is in een artikel in Groot Rijswijk toegelicht

• Op 27 oktober heeft de voorzitter een avondwandeling door Oud Rijswijk verzorgd in het kader van de “Nacht van de Nacht”

• Op 21 december hebben de voorzitter en de secretaris oude films over Rijswijk vertoond in het koor van de Oude Kerk, tijdens de jaarlijkse “Lichtjesavond”.

Bijeenkomsten

Om zoveel mogelijk leden de gelegenheid te geven een lezing bij te wonen, werden de lezingen op wisselende weekdagen gehouden, met name op dinsdag, woensdag of donderdag, naar gelang van de beschikbaarheid van de zaal.

In 2012 kregen de leden acht bijeenkomsten aangeboden, welke werden gehouden in Gebouw Hofrust en één excursie:

• Op 21 februari werd een lezing verzorgd door mw. Drs. Brigitte Linskens onder de titel “Gebouwd voor de eeuwigheid ? Hollandse kerken bedreigd. Nieuwe vormen van gebruik als middel tot behoud”. Wat eerder het geval was met molens, kastelen, boerderijen en oude fabriekscomplexen, geldt sinds enige tijd en in toenemende mate ook voor kerkgebouwen: een groot aantal zal overbodig raken en dreigt te verdwijnen. Dit proces is al een tijd aan de gang en zal voorlopig niet ten einde zijn.

Dit probleem werd tijdens deze lezing in historisch perspectief voor het voetlicht gebracht.

Leegstand, afstoting en afbraak, maar ook herbestemming en transformeren van kerkgebouwen vormen immers geen verschijnselen die pas in onze tijd zijn ontstaan.

Aan de hand van een groot aantal voorbeelden werden de grote gebruiksmogelijkheden van kerkgebouwen geïllustreerd.

Mw. Linskens is cultuurhistoricus en heeft meegewerkt aan verschillende publicaties op het gebied van religieus erfgoed onder meer aan de Handreiking religieus erfgoed voor burgerlijke en kerkelijke gemeenten “Van kerkelijk gebruik tot herbestemming en de Handreiking Roerend Religieus Erfgoed”.

Zij organiseert en begeleidt excursies op het gebied van religieus erfgoed onder andere voor HOVO VU Amsterdam en Alkmaar. Daarnaast is zij betrokken bij onderzoeksprojecten op het gebied van religieus erfgoed.

Tevens is zij secretaris van de Vereniging van Beheerders van Monumentale Kerkgebouwen in Nederland VBMK) en bestuurlid van de Stichting Oude Hollandse Kerken (SOHK).

• Op 20 maart werd de lezing “Nederlandse buitenplaatsen” verzorgd door de heer Drs. René Chr.W. Dessing. Rijswijk heeft vele buitenplaatsen gekend, vooral gelegen in wat nu de Landgoederenzone heet: gelukkig zijn er nog steeds een aantal te bewonderen, zoals Te Werve, Overvoorde en De Voorde. Voor het behoud van de Landgoederenzone als bijzonder cultuurhistorisch erfgoed heeft de HVR zich ingespannen en zij doet dat nog steeds. De Stichting Themajaar Historische Buitenplaatsen 2012, waarvan de heer Dessing voorzitter en initiatiefnemer is wil historische buitenplaatsen gedurende dit jaar in heel Nederland meer bekendheid geven en daarmee tevens aandacht vragen voor het behoud van dit belangwekkende erfgoed.

• Op 26 april heeft mw. Drs. Botine Koopmans de lezing “Haagse interieurs” verzorgd. Mw. Koopmans is kunsthistorica en werkzaam als Beleidsadviseur Cultureel Erfgoed bij de gemeente Zoetermeer. Tevens is zij de auteur van het boek "Rijk van Binnen - beelden van het Haagse interieur", waarin zij bijzondere, bewaard gebleven Haagse interieurs beschrijft, die dateren uit de middeleeuwen tot en met de naoorlogse wederopbouwperiode. Tijdens de lezing gaf zij inzicht in de ontwikkeling van het interieur en in de enorme verscheidenheid aan interieurs in den Haag. Aangezien vele interieurs niet openbaar toegankelijk zijn, gaf deze lezing een prachtig beeld van verborgen schoonheid in den Haag. Verder ging zij wat dieper in op een aantal bijzondere details, die je in interieurs aantreft, zoals hang- en sluitwerk, stuc ornamenten en toiletpotten met Delfts Blauw sierwerk. Ook stond zij nog stil bij een aantal details aan de buitenzijde van gebouwen, waarbij zij gebruik maakte van afbeeldingen uit haar nieuwste boek "Een hechte verbintenis – beelden en architectuur in den Haag", waar het sierwerk aan Haagse gevels onder de loupe wordt genomen.
  Beide boeken zijn uitgegeven in de Haagse VOM-Reeks waarover op http://www.denhaag.nl/home/bewoners/to/VOMreeks-Monumenten.htm meer informatie is te vinden

• Op 23 mei heeft de stadsarcheoloog de heer Hans Koot, aansluitend op de Algemene Ledenvergadering een lezing gehouden over “Een windas uit de 16e eeuw”, welk in 2010 in Rijswijk is opgegraven. Een windas of overtoom werd in het verleden gebruikt om schepen vanuit het polderwater naar het hoger gelegen boezemwater over te zetten en omgekeerd, in de tijd dat sluizen vaak nog te kostbaar waren.

• Op 19 juli werd een excursie naar de Julianakerk in Den Haag verzorgd, onder leiding van mw. Drs. Brigitte Linskens, die in februari voor de leden van de HVR de interessante lezing “Gebouwd voor de eeuwigheid? - Hollandse kerken bedreigd. Nieuwe vormen van gebruik als middel tot behoud” heeft gehouden, over multifunctioneel gebruik, herbestemming en hergebruik van kerkgebouwen. Mw. Linskens heeft meegewerkt aan de herbestemming van deze kerk.

Julianakerk – een korte geschiedenis:

De kerk is tussen 1924 en 1926 als protestantse kerk gebouwd naar ontwerp van de architect G. van Hoogevest. De eerste steen is gelegd door de toenmalige prinses Juliana. Met de zestig meter hoge toren vormt de kerk een belangrijk object in de wijk. De architectuur van de kerk bezit kenmerken van de Amsterdamse en Haagse School. Het ontwerp is geïnspireerd op het ontwerp van architect H.P. Berlage voor het Vredespaleis uit 1907. De grote hal heeft een prachtige koepel.

• Zoals eerder reeds is gemeld vond dit jaar de Open Monumentendag plaats op 8 en 9 september, met als thema “Groen van Toen”. In dit kader werd op 4 september de lezing “Hofwijk als uniek voorbeeld van “Groen van Toen” verzorgd door de heer Drs. Kees van der Leer. Een mooi voorbeeld van historisch groen is de in 2005 gerestaureerde tuin van Hofwijck in Voorburg. Toen Constantijn Huygens rond 1640 deze buitenplaats aanlegde wilde hij een stukje paradijs op aarde terugbrengen en hij meende het geheim ontdekt te hebben hoe dit kon worden gerealiseerd. Zo werd Hofwijck een aards paradijsje met een unieke bomentuin, vol gastvrijheid, vermaak en bezinning, met als topattractie de boomgaard. Hofwijck zit vol symboliek met diverse verwijzingen naar de vergankelijkheid van dit aardse leven. Aan het einde van de lezing werd verteld over het heuse florilegium, dat Huygens verborg in het grote gedicht dat hij schreef over zijn buitenplaats. Ook werd kort ingegaan op de lof die Huygens dichtte op Rijswijk en op zijn correspondentie over zijn dennenbomen met Laurens Buysero, de eigenaar van de Rijswijkse buitenplaats Duinzight. Drs. Cornelis Leendert (Kees) van der Leer werd na zijn economiestudie docent en conrector aan het Zandvlietcollege in Den Haag. Als bewoner van een bijzondere buitenplaats in Voorburg, werd zijn belangstelling gestimuleerd voor andere buitens en bijzondere huizen, met name in Zuid-Holland. Inmiddels verschenen hierover diverse publicaties  van zijn hand, waarin niet alleen opmerkelijke bewoners centraal staan, maar ook de bijzondere tuinen en hun fascinerende verhalen. Vanaf 1990 is hij als bestuurslid van de Cremersstichting betrokken bij het beheer van een belangwekkende collectie boeken op het gebied van historische buitenplaatsen in al hun facetten

• Op 23 oktober verzorgde de heer Richard Harmanni de lezing “Geschiedenis van het papierbehang”. De heer Harmanni, voorzitter van de Stichting Historische Behangsels en Wanddecoraties in Nederland, ging hierbij in op het ontstaan en de ontwikkeling van het papierbehang in Nederland. Daarnaast bestede hij aandacht aan de activiteiten van de stichting, die dit jaar haar 20-jarig jubileum viert: deze stichting beheert een belangrijke collectie van vooral gebruikte papierbehangsels en zij heeft als doelstelling deze collectie te ontsluiten en de kennis over historisch papierbehang te verspreiden. De heer Harmanni heeft zich als kunst- en interieurhistoricus gespecialiseerd in wand- en plafondafwerkingen, in het bijzonder in geschilderde decoraties en papierbehang. In 2006 is hij gepromoveerd op het proefschrift: “Jurriaan Andriessen (1742-1819), ‘behangselschilder’”. Hij heeft in de loop der jaren onder andere als coördinator gewerkt aan een groots inventarisatieproject van wand- en plafondschilderingen in Nederland, in opdracht van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie in Den Haag en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort.

• Aansluitend op de Algemene Ledenvergadering van 21 november werd de film “Verplaatsing van de Schaapweimolen” vertoond. In 1988 moest de Schaapweimolen (een wipmolen uit 1826) 1,5 km naar het westen worden verplaatst in verband met de uitbreiding van de rijksweg A4.

• In 2012 is het precies 300 jaar geleden dat de Kaart van Delfland werd uitgebracht, vervaardigt door Nicolaas Kruikius. De kaart van Kruikius is uitzonderlijk van kwaliteit door de gedetailleerdheid waarmee sloten, wegen en bebouwing zijn weergegeven. Het deel van de kaart waarop Rijswijk staat is dan ook een belangrijke bron van informatie over de ontwikkeling van onze gemeente. In het oude dorp is het stratenpatroon nog vrijwel hetzelfde als in 1712. Over “De kaart van Kruikius” verzorgde de heer Bert Klapwijk, chartermeester van het Hoogheemraadschap van Delfland op 11 december een lezing. Zijn functie is iets meer dan archivaris, want naast de anderhalve kilometer aan oud archief bewaakt hij ook de kaarten en atlassen uit de afgelopen eeuwen. Zo ook de kaart, die het onderwerp van onze lezing is en die nu 300 jaar geleden vervaardigd werd. In het fraaie pand aan de Oude Delft worden de originele koperen platen nog bewaard, die bij het drukken in 1712 werden gebruikt. De heer Klapwijk nam ons mee terug naar dat jaar en vertelde over de achtergronden, techniek en details van dit eeuwenoud document.